Türkiye’nin ilk kadın sinemacılarından biri Sabahat Filmer’dir. Türkiye'deki ilk film şirketlerinden birinin kurucu başkanıdır. Filmer, senaryo ekiplerinde ve prodüksiyonda çalışmış, yönetmen yardımcılığı yapmıştır. O dönemde yanıcı madde içerdiği için tehlikeli bulunan film şeritlerini şahsen kendisi getirmiştir.
Türkiye’de kadın yönetmenler 1950’li yıllarda üretmeye başlamıştır. Sinema yıldızı Cahide Sonku 1949’da ilk kez film yapımcılığı yapar ve 1951’de ilk kez adını yönetmen olarak yazdırır.
Cahide Sonku, “ilk kadın yıldız”, “ilk kadın yönetmen”, “ilk kadın yapımcı” olarak Türk sinema tarihine adını yazdırmıştır.
Bazı kaynaklara göre Cahide Sonku’nun yönetmenliğini yaptığı ilk film “Fedakar Ana (1949)“dır.
Seslendirmenin “ilk kadın yönetmen”i Sacide Keskin’dir.
Türk sinemasında kadın kişiliği üzerine kurulan ilk film denemesi Mürebbiye (1919)’dir.
Sinemada ilk vamp kadın, Mürebbiye (1919) filmindeki Madam Kalitea’dır.
1920'lerin başında Bedia Muvahhit ve Neyyire Neyir (Münire Eyüp takma adıyla) ilk Türk asıllı oyunculardır. “Ateşten Gömlek (1923)” isimli filmde kamera karşısına çıkmışlardır. (Dönemin dergilerine dayanarak paylaşan Ali Özuyar, Fransız mühendisin çektiği Esrarengiz Şark isimli filmde ilk Türk asıllı kadın oyuncu olarak Nermin Hanım oynamıştır.)
Ateşten Gömlek (1923) isimli film önemli bir kadın yazar olan Halide Edip’in romanından uyarlanmıştır. Kadınların yazar olarak sinemaya dahil olduğu ilk filmdir.
Türk sinema tarihinde çağdaş kadın tiplemesini canlandıran ilk oyuncu Müjde Ar’dır.
Türk sineması tarihinde ilk “iki kadınlı yönetmen filmi” Füruzan ve Gülsün Karamustafa'nın “Benim Sinemalarım (1990)”dır.
Aydın Arakon'un yönettiği “Fosforlu Cevriye (1959)” filmi erkek tipli kadın kahramanlar modasını başlatmıştır. Bu tür filmlerin ilk oyuncusu Neriman Köksal’dır.
Tomris Giritlioğlu TRT desteğiyle film çeken ilk yönetmendir.
Kaynaklar:
Balan, Canan. (2022). Sabahat Filmer ve Binnaz Filmi: Sinemasal Bir Palimpsestte Gerçek, Kurmaca ve Kadınların Eylemliliği. Fe Dergi, 14(2), 103-116.
Evren, M. Burçak. (2014). Türk Sinemasının 100 Yılı. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
Özgüç, Agâh. (1990). Başlangıcından Bugüne Türk Sinemasında İlkler. İstanbul: Yılmaz Yayınları.
Özgüç, Agâh. (2012). Ansiklopedik Türk Filmleri Sözlüğü. İstanbul: Horizon International.
Özgüç, Agâh. (2014). Türk Filmleri Sözlüğü 1914-2014. İstanbul: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
Öztürk, S. Ruken. (2004). Sinemanın “Dişil” Yüzü Türkiye’de Kadın Yönetmenler. İstanbul: Om Yayınevi.
Comments