Cahide Sonku (1919-1981) 

​

Türk sinemasının ilk kadın yönetmeni olan Cahide Sonku, 1916 yılında Yemen’de hayata geldi. Cumhuriyet Özel Okulu’nda eğitim alan Sonku, daha sonra İstanbul Belediyesi Konservatuarı’na girdi. 1932 yılında şehir tiyatrosunda oyunculuğa başlayan Sonku, Muhsin Ertuğrul’un 1933 yılında çektiği “Söz Bir, Allah Bir” adlı filmde rol aldı. Sonku, dönemin en önemli yönetmeni olan Muhsin Ertuğrul’un filmlerinde rol almaya başlamasıyla sektördeki ünü arttı. İlk köy filmi olan “Bataklı Damın Kızı Aysel” (1934) filminde yer aldı. Bu filmde Sonku’nun taktığı eşarp, o dönem moda ikonu oldu. Bu filmden sonra Cahide Sonku, Türkiye’nin ilk kadın yıldızı olarak anıldı. Sonraki yıllarda sırasıyla “Şehvet Kurbanı” (1940), “Akasya Palas” (1940) ve “Kıskanç” (1942)  filmlerinde yer aldı. 1948 yılında Yerli Film Yapanlar Cemiyeti’nin düzenlediği yerli film yarışmasında “En Başarılı Kadın Oyuncu” ödülünü aldı. 1950 yılında kendi yapım şirketini kuran Sonku, 1952 yılında “Kahpenin Kızı” filminde yapımcılık yaptı. 1966 yılında dönemin birçok ünlü oyuncusunun yer aldığı “Çalıkuşu” filminde rol alan Sonku, oyunculuğu 1977 yılında çekilen “Yeşilçam Sokağı” filminde yaparak bıraktı. Sonku, oyunculuk kariyeri boyunca 40’a yakın filmde yer aldı. 

Cahide Sonku, yönetmenliğe başlamadan önce ilk asistanlık deneyimini 1949 yılında Seyfi Havaeri’nin yönettiği “Fedakar Ana” isimli filmde yaşadı. 1951 yılında hem yönetmenliğini hem de yapımcılığını yaptığı “Vatan ve Namık Kemal” filmini çekti. Bu filmde Talat Artemel ve Sami Ayanoğlu ile birlikte yönetmenlik yaptı. 1953 yılında Zeki Müren’in başrolünde yer aldığı “Beklenen Şarkı” filminin yönetmenlik koltuğuna Orhan Murat Arıburnu ve Sami Ayanoğlu ile birlikte oturdu. Dönemin hasılat rekorlarını kıran bu film, 1.5 milyon lira gelir elde etti. Ancak Sonku Film Yapım şirketinde yaşanan büyük yangın sebebiyle bu gelirin büyük bir kısmı masraflara harcandı. 1956 yılında senaryosunu kendisinin yazdığı, yönetmenliğini Talat Artemel ile birlikte yönettiği “Büyük Sır” filmini çekti. Sonku, yönetmenliği yaptığı filmlerde başrol oyuncusu olarak da yer aldı. 1979 yılında Sinema Yazarları Derneği Özel Ödülünü kazandı. Türk sinema tarihçileri arasında Cahide Sonku’nun yönettiği filmlerle ilgili tartışmalar devam etmektedir. Sonku’nun bazı filmlerde yönetmenlik yapmadığı, yalnızca oyuncu ve yapımcı olarak yer aldığı söylense de Öztürk’ün “Sinema’nın Dişil Yüzü Türkiye’de Kadın Yönetmenler”  kitabında “Vatan ve Namık Kemal” (1951), “Beklenen Şarkı” (1953) ve “Büyük Sır” (1956) filmlerinin yönetmenliğini Cahide Sonku’nun yaptığı belirtilmektedir.  

 

Senarist Filmografisi

Vatan ve Namık Kemal, 1951, Yönetmen: Talat Artemel, Sami Ayanoğlu, Cahide Sonku, Senaryo: Cahide Sonku, Talat Artemel, Münir Hayri Egeli, Görüntü yönetmeni: Kriton İlyadis, Müzik: Ferit Alnar, Pala Morelli, Oyuncular: Cahide Sonku, Cüneyt Gökçer, Muazzez Lutas, Sami Ayanoğlu, Talat Artemel, Refia Rez, Pala Morelli, İbrahim Delideniz, Mümtaz Ener, Cahit Irgat, Sadri Alışık, Celal Balkır, Ercüment Behzat Lav, Bülent Oran, Münir Özkul, Demir, Aşuroğlu, Yapımcı: Cahide Sonku.

 

Yapımcı Filmografisi 

Fedakar Ana, 1949, Yönetmen: Seyfi Havaeri, Senaryo: Seyfi Havaeri (Tahir Olgaç'ın "İşte Böyle Ömer" adlı eserinden uyarlanmıştır), Görüntü yönetmeni: Cezmi Ar, Oyuncular: Cahide Sonku, Şaziye Moral, Necla Sertel, Hüseyin Kemal, Reşit Gürzap, Mümtaz Ener, Lebibe Çakın, Renan Fosforoğlu, Refet Gülerman, Viktorya Haçikyan, Muazzez Arçay, Muzaffer Hepgüler, Esen Gökmen, Ferdi Merter, Yapımcı: Güneş F. Sırrı Talpar-Cahide Sonku.

Vatan ve Namık Kemal, 1951, Yönetmen: Talat Artemel, Sami Ayanoğlu, Cahide Sonku, Senaryo: Cahide Sonku, Talat Artemel, Münir Hayri Egeli, Görüntü yönetmeni: Kriton İlyadis, Müzik: Ferit Alnar, Pala Morelli (Üsküdar'a Giderken), Oyuncular: Cahide Sonku, Cüneyt Gökçer, Muazzez Lutas, Sami Ayanoğlu, Talat Artemel, Refia Rez, Pala Morelli, İbrahim Delideniz, Mümtaz Ener, Cahit Irgat, Sadri Alışık, Celal Balkır, Ercüment Behzat Lav, Bülent Oran, Münir Ozkul, Demir, Aşuroğlu, Yapımcı: Cahide Sonku.

Güldağlı Cemile, 1951, Yönetmen: Mümtaz Ener, Senarist: Mahir Otkun, Görüntü yönetmeni: Manasi Filmeridis, Oyuncular: Bomba, Ayçe Selika, Halit Akçatepe, Orhan Elmas, Nezahat Dilligil ve Karadeniz Milli Oyunlar Ekibi, Yapımcı: Cahide Sonku.

Günahını Ödeyen Adam, 1952, Yönetmen ve Senarist: C. Y. Kostanof, Görüntü yönetmeni: Lazar Yazıcıoğlu, Kriton İlyadis, Oyuncular: Mesihe Yelda, Muzaffer Tema, Talat Artemel Yapımcı: Cahide Sonku.

Kahbenin Kızı, 1952, Yönetmen: Kani S. Kıpçak Perihan Tedü, Görüntü yönetmeni: Kriton İlyadis, Müzik: Kadri Şençalar, Müz: Ahmet Ustün, Muhip Arcıman, Oyuncular: Gülistan Güzey, Hüseyin Kemal Gürman, Talat Artemel, Kani Kıpçak, Abdurrahman Palay, Refik Kemal Arduman, Yapımcı: Cahide Sonku.

Beklenen Şarkı, 1953, Yönetmen: Orhon M. Arıburnu, Sami Ayanoğlu, Cahide Sonku, Senaryo: Sadık Şendil, Görüntü yönetmeni: Kriton İlyadis, Müzik: Sadi Işılay, Oyuncular: Zeki Müren, Cahide Sonku, Bedia Muvahhit, Talat Artemel, Sami Ayanoğlu, Hadi Hün, Jeyan M. Ayral, Melahat içli, Abdurrahman Palay, Necmi Oy, İbrahim Delideniz, Muhip Arcıman, Refik Kemal Arduman, Yapımcı: Cahide Sonku.

Bozkurt Obası, 1954, Yönetmen ve Senarist: Sami Ayanoğlu, Görüntü yönetmeni: Cezmi Ar, Oyuncular: Orhon M. Arıburnu, Neşe Yulaç, Atıf Kaptan, Aliye Rona, Behzat Butak, Yapımcı: Cahide Sonku.

İlk ve Son, 1955, Yönetmen: Atıf Yılmaz, Senaryo: Esat Mahmut Karakurt, Atıf Yılmaz, Sadık Şendil, Görüntü Yönetmeni: Mike Rafaelyan, Oyuncular: Cahide Sonku, Şaziye Moral, Nuri Altınok, Yapımcı: Cahide Sonku.

Büyük Sır, 1956, Yönetmen: Talat Artemel, Senaryo : Sadık Şendil, Görüntü yönetmeni: İlhan Arakon, Oyuncular: Cahide Sonku, Cahit Irgat, Cüneyt Gökçer, Şeref Gürsoy, Kenan Pars, Şaziye Moral, Yapımcı: Cahide Sonku.

Kara Çalı, 1956, Yönetmen ve Senarist: Sami Ayanoğlu (Yaşar Kemal'in bir öyküsü ile Erksine Caldwell'in "HouseintheUplands" adlı romanından uyarlanmıştır), Oyuncular: Nedret Güvenç, Suavi Tedü, Cahit Irgat, Şaziye Moral, Salih Tozan, Ibrahim Delideniz, Nezahat Tanyeli, Ayten Güvenç, Yapımcı: Cahide Sonku.

 

Ödülleri: 

Vatan ve Namık Kemal (1951)

Yıldız Dergisi (1951) “En İyi Film”, “En İyi Kadın Oyuncu” (Cahide Sonku)

Sinema Yazarlar Derneği (1979) “Özel Ödül” (Cahide Sonku)

 

Kaynakça

Evren, M. Burçak. (2014). Türk Sinemasının 100 Yılı. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı.

Özgüç, Agâh. (1994). Türk Film Yönetmenleri Sözlüğü. İstanbul: Afa Yayınları.

Özgüç, Agâh. (2008). Türk Sinemasının Kadınları. İstanbul: Agora Kitaplığı.

Özgüç, Agâh. (2012). Ansiklopedik Türk Filmleri Sözlüğü. İstanbul: Horizon International.

Öztürk, S. Ruken. (2004). Sinemanın “Dişil” Yüzü Türkiye’de Kadın Yönetmenler. İstanbul: Om Yayınevi. 

Scognamillo, Giovanni. (2003). Türk Sinema Tarihi. İstanbul: Kabalcı Yayınları.